Wolna wola.

 “Szczęście człowieka mądrego, to wynik czynów wykonywanych z wolnej woli.”
Marek Aureliusz

Spróbujmy znaleźć odpowiedź na pytanie, czy istnienie wolnej jest pewne, czy tylko hipotetyczne? Niby wiemy, że wolna wola istnieje, gdyż sami doświadczamy jej działania. Jest ona nieodłączną częścią świadomości. Jednak, gdy twardo twierdzimy, że nasze zachowanie cechuje się bezprzyczynowością, czyli wolną wolą, to tylko dlatego, że nie dostrzegamy determinizmu czającego się pod powierzchnią tego co robimy. Dopiero gdy przychodzi co do czego, gdy na przykład postępowanie nasze okazuje złe, to czepiamy się determinizmu, żeby nas ratował. Robimy to na przykład wtedy, gdy chętnie godzimy się z aluzjami psychoterapeuty, że winę za nasze obecne problemy ponoszą rodzice. To samo robi polityk, który wini za swoje porażki, poprzedników i warunki społeczne na danym terenie. Już małe dzieci w piaskownicy mają na usprawiedliwienie to, że im inny kolega kazał. W każdym z takich wypadków dobrowolnie i z pełną wdzięcznością przyjmujemy determinizm. Zamiast bezwarunkowo miłować wolną wolę, wydajemy się gatunkiem, który wręcz w podskokach stara się jej zrzec, gdy tylko jest to mu potrzebne. Przychodzimy na świat bez naszej zgody, idee nasze otrzymujemy bez udziału naszej woli, nasze przyzwyczajenia są zależne od tego, co się nam zaszczepi, jesteśmy nieustannie modyfikowani przez widoczne lub ukryte przyczyny, które wpływają na nasz sposób istnienia, myślenia i działania. Jednak z drugiej strony człowiek jest bytem moralnym, zdolnym do wyboru między wieloma możliwościami, zdolnym wyrwać się determinizmowi, żeby swobodnie odkrywać siebie samego, swój własny los i kształtować swoją historię. Kiedy próbujemy zrozumieć to czym jest rzeczywiście wolna wola, natykamy się na swojego rodzaju rozdwojenie jaźni, przyglądając się z dystansu, stwierdzimy, że wolna wola nie istnieje, a z punktu widzenia osoby właśnie działającej, wolna wola istnieje bez wątpienia. I bądź tu mądry.